Środa popielcowa jest ważnym dniem roku liturgicznego. To od niej rozpoczyna się okres przygotowań duchowych do przeżywania zmartwychwstania Jezusa. Wielki Post następujący po środzie to czas refleksji i analizy swojej relacji z Bogiem. A jakie znaczenie ma sama środa popielcowa?
Czym jest popielec?
Środa popielcowa nie jest świętem nakazanym – mimo tego, podczas niej w kościołach gromadzą się tłumy wiernych. Dzień ten jest ważny ze względu na możliwość przyznania się do popełnionych grzechów, uznania swojej ułomności i wyznania chęci do nieustannej poprawy i wzmacniania swojej wiary. Msza święta odbywająca się w popielec podkreśla to, że cechą każdego człowieka jest dobro – jednak mimo tego, charakterystyczna jest też niedoskonałość, która wymaga pracy nad sobą i wzrastania w Chrystusie. Modlitwa ukierunkowana jest też na podkreślenie znaczenia śmierci i przypomnienie o tym, że nie jest ona ostateczna – życie po śmierci trwa dalej, a jego zwieńczeniem ma być wskrzeszenie w dzień ostateczny.
Jaka jest tradycja środy popielcowej?
Jeszcze kilkadziesiąt lat temu środa popielcowa była nazywana „wstępną środą”. Wynika to z tego, że rozpoczyna ona czas poszczenia przygotowującego wiernych do Wielkanocy. Charakterystyką popielca przez wiele dekad było podkreślenie granicy między okresem karnawału i postu. Sam zwyczaj jest bardzo stary – najprawdopodobniej wywodzi się z trzeciego wieku n.e. Początkowo jednak okres postu przed niedzielą zmartwychwstania trwał jedynie kilka dni. Dopiero z czasem zdecydowano się na uczczenie czasu, który Jezus spędził na pustyni i długość postu została przedłużona do 40 dni. Już w tych czasach rozpoczęto kultywowanie tradycji posypywania głowy popiołem.
Genezę środy popielcowej wiąże się też z osobami pokutującymi publicznie. Byli to z reguły przestępcy, którzy dopuścili się haniebnych czynów. Odbywali swoje kary w szatach pokutnych, w miejscach dostępnych dla mieszkańców i przechodniów. Do życia w społeczeństwie mogli bezpiecznie dołączyć dopiero w momencie, w którym odpokutowali swoje winy.
Znaczenie popielca
Na mszy świętej odbywającej się w popielec pojawia się bardzo wiele osób. Wynika to głównie z tego, że podczas tego dnia możliwe jest zobaczenie widzialnych gestów, które oferują człowiekowi pewne korzyści. Znak popiołu jest ważny, wiąże się z łaską, uznaniem grzeszności, pokornością i przyjęciem do świadomości swoich win – a także z publicznym wyrażeniem chęci doskonalenia swojej wiary i poprawy postępowania. Ludzie potrzebują gestów i innych widzialnych znaków, które w pewien sposób materializują wiarę i Boga.
Popiół symbolizuje żałobę. Kiedyś, po śmierci bliskich popiół był niezwykle istotnym elementem wykorzystywanym podczas wykonywania czynności mających na celu poradzenie sobie z żałobą. Posypywano się nim, a nawet rozsypywało w miejscu snu. Posypanie głowy popiołem podczas środy popielcowej ma nie tylko podkreślić gotowość do uznania swoich win i odbycia pokuty, ale również wyrazić żal związany ze zbliżającą się śmiercią Chrystusa.
Najczęstsze wątpliwości związane z przeżywaniem środy popielcowej
Co się mówi jak ksiądz posypuje głowę popiołem?
Popiół, którym posypywane są głowy wiernych podczas popielca, jest wytwarzany poprzez spalenie palemek przynoszonych do kościoła w poprzednim roku liturgicznym. Posypując głowę ksiądz z reguły wypowiada sformułowanie „prochem jesteś i w proch się obrócisz”, wierny nic na to nie odpowiada. Ważne jest późniejsze odbycie modlitwy w skupieniu – rozmowa z Bogiem powinna rozpocząć czas wielkopostnego przygotowania duchowego do przyjęcia zmartwychwstałego Jezusa do swojego serca.
Ile czasu trwa msza w środę popielcową?
Podczas mszy odbywającej się w środę popielcową ksiądz posypuje popiołem głowy wiernych gromadzących się w kościele. Uczestnictwo w Eucharystii nie jest obligatoryjne, jednak waga tego wydarzenia powinna zachęcać wszystkich chrześcijan do udania się na spotkanie z Jezusem na mszy świętej. Eucharystia jest nieco dłuższa niż w dzień powszechny – przede wszystkim ze względu na realizację rytuału posypywania głów popiołem.
Ile posiłków jeść w środę popielcową?
W środę popielcową obowiązuje post ścisły – jakościowy i ilościowy. Powinny przestrzegać go osoby między 18, a 60. rokiem życia. Zgodnie z zasadami, należy zjeść tylko jeden posiłek do syta – i maksymalnie dwa dodatkowe, które będą niewielkie. Obowiązkiem chrześcijanina powinno być też całkowite wykluczenie mięsa (tak jak w piątki lub wigilię Bożego Narodzenia). Dyspensę otrzymują osoby chore oraz ludzie żywiący się w zbiorowych stołówkach.
Warto pamiętać o tym, że Wielki Post powinien kojarzyć się nie tylko z wyrzeczeniami związanymi z jedzeniem. Główną ideą jest rezygnacja z przyjemności. Dla każdego chrześcijanina post powinien więc mieć nieco inne znaczenie. Dla niektórych będzie to faktycznie rezygnacja z mięsa, dla innych wyeliminowanie z diety słodyczy lub świadome ograniczenie ulubionych aktywności. Ważne jest też regularne uczestnictwo w mszach świętych i nabożeństwach.
Fot: Grzegorz Krupa / Pixabay