Manicheizm to jedna z najstarszych, jak i zarazem najbardziej zagadkowych filozofii świata. Jako jedna z pierwszych jasno określa granicę między dobrem a złem i dzieli świat na światłość i ciemność. Kto był założycielem manicheizmu i na czym polega ta religijna filozofia?
Manicheizm – definicja
Manicheizm to jedna z najstarszych filozofii posiadających wątki religijne. Powstała w III wieku naszej ery i miała niezwykle ogromny wpływ na ukształtowanie się starożytnej myśli filozoficznej, która z kolei stanowi podwaliny wszystkich późniejszych nurtów filozoficznych. Manicheizm jest nazywany synkretyczną doktryną, ponieważ łączy w sobie elementy wielu religii, takich jak buddyzm, zoroastryzm, chrześcijaństwo czy neoplatonizm. Fakt ten pokazuje, że filozofia ta ma charakter niezwykle uniwersalny i stanowi podstawę do zrozumienia innych nurtów filozoficzno-religijnych.
Manicheizm został stworzony przez perskiego nauczyciela religii imieniem Mani, który żył w III wieku naszej ery. Sam filozof twierdził, że doznał cudownego objawienia od boskich istot, które objawiły mu prawdy zawarte właśnie w manicheizmie. Filozofia ta opiera się na dualistycznym założeniu walki światła z ciemnością i dobra ze złem. Cały nasz świat jest jedynie polem walki dla tych dwóch przeciwstawnych sobie sił boskich. Według Maniego, światło reprezentuje dobro, a ciemność – zło. Z racji tego, że siły te nieustannie ze sobą walczą, wszystkie zjawiska zachodzące na świecie są skutkiem tych walk.
Manicheizm jest tak naprawdę pierwszą filozofią, która jasno rozdziela od siebie dobro i zło i przedstawia je w metaforycznej formie walki światła i ciemności. Podział ten możemy później odnaleźć tak naprawdę w większości współczesnych religii. Pojęcie dobra i zła, jasne ich rozdzielenie i ukazanie ciągłej walki pomiędzy nimi, jest obecne chociażby w religii chrześcijańskiej, gdzie dobry Bóg walczy z złym Szatanem o zbawienie lub potępienie dusz wiernych.
Podstawowe założenia manicheizmu
Koncepcja Maniego dzieli świat na dobro i zło, światłość i ciemność. Dzięki temu podziałowi możemy rozdzielić istnienie ludzkie na trzy poziomy; światłość, duszę i ciemność. Światłość oznacza stan najwyższy, boski i doskonały, nieosiągalny dla zwykłego śmiertelnika. Światłość reprezentuje Boga, Jego nieskończone dobro i sprawiedliwość, czyli ideał, do którego mogą dążyć wszyscy ludzie, lecz nigdy nie zdołają go osiągnąć. Światłość, mimo swojej ciągłej obecności na świecie, jedynie czuwa nad losem zwykłego człowieka i może nim sterować w dowolny sposób. Jest to jednak jednostronne; człowiek nigdy nie dostąpi światłości.
Drugi z poziomów, dusza, jest poziomem pośrednim. To właśnie tutaj możemy umieścić zwykłego człowieka w manicheistycznej hierarchii świata. Na tym poziomie dusze nasze są tak naprawdę uwięzione; muszą się nieustannie borykać z rozmaitymi problemami i walczyć o przetrwanie na świecie, na którym toczy się walka dobra ze złem. Mani uważał bowiem, że dusze ludzkie nie potrafią być wolne na tym poziomie. Muszą cały czas podejmować walkę pomiędzy światłem a ciemnością, co nie jest łatwe. O sile duszy będzie decydować to, którą drogę wybierze; drogę światła czy ciemności.
Trzeci poziom, ciemność, jest najbardziej mroczny. Jest to symbol zła i chaosu, miejsce, gdzie dusze ludzkie są uwięzione. Tutaj walka dusz, czyli ludzi, pomiędzy dobrem i złem jest najintensywniejsza i przybiera niemal rozpaczliwy charakter. Dusza musi walczyć bardzo mocno, aby unieść się z poziomu ciemności na poziom wyższy.
Oprócz tych podstawowych filarów manicheizmu,nurt ten promował także ascetyczny styl życia, wstrzemięźliwość od takich używek jak alkohol oraz życie w celibacie.
Historia powstania manicheizmu
Manicheizm powstał za sprawą Maniego w starożytnej Persji, lecz szybko rozprzestrzenił się na inne obszary, takie jak Bliski Wschód, Indie czy nawet częściowo na Europę. Manicheizm jest dosyć uniwersalny, co właśnie zagwarantowało mu szybkie rozprzestrzenienie się po świecie.
Największą opozycją i oporem wobec manicheizmu cechowały się chrześcijaństwo i zoroastryzm. Przez wiele lat manicheizm był uważany za rodzaj herezji i jego wyznawcy byli prześladowani, wskutek czego nurt ten powoli znikał. Współcześnie, praktycznie nie rozpatruje się już manicheizmu jako zorganizowanej religii, lecz bardziej jako filozofię.