Karma to słowo chętnie używane nie tylko przez osoby żyjące zgodnie z filozofią buddyzmu i hinduizmu. Często jednak jest wplatane do wypowiedzi bez dokładnej znajomości jego znaczenia. Czym tak naprawdę jest karma i jaka jest jej charakterystyka w dwóch wymienionych powyżej religiach?
Karma – czym tak naprawdę jest?
Karma oznacza „czyn”/”działanie”. Jest filozoficznym pojęciem, które dotyczy przede wszystkim buddyzmu, hinduizmu oraz religii dharmicznych. Dokładne rozumienie tego terminu jest nieco inne w każdej religii czy grupie wyznaniowej. Główny zamysł jest jednak wspólny. Każda podjęta w życiu aktywność ma wpływ na przyszłość. Sprawia to, że człowiek bierze na siebie odpowiedzialność zarówno za swoją radość, jak i za cierpienie. Dodatkowo – świadomie lub nie – wpływa też na dobrostan innych osób. Czasem można spotkać się też ze sformułowaniem „prawo karmy”. Mówi ono o tym, że każdy człowiek musi pamiętać o wyżej wspomnianej odpowiedzialności. Niemożliwe jest bowiem wycofanie się i uniknięcie konsekwencji wywołanych przez popełnione czyny. Karma jest zjawiskiem, które tłumaczy wiele kwestii moralnych. Jest związana z czynieniem dobra i zła, z postępowaniem korzystnym dla społeczności i dla spokojnego, ustatkowanego życia w dobrostanie fizycznym i psychicznym.
Karma w rozumieniu buddyjskim
Każda szkoła buddyzmu w ten sam sposób interpretuje karmę. Zgodnie z głoszonymi naukami, dobre uczynki skutkują pozytywnymi wydarzeniami w przyszłości. Z kolei złe czyny, sprowadzają cierpienie i smutek. Buddyzm wyodrębnia cztery cechy, które charakteryzują czyny karmiczne:
- skutki dotyczą jedynie człowieka, który jest sprawcą danego czynu;
- skutkiem danego czynu będzie doświadczenie w czasie przyszłym cierpienia lub szczęścia;
- rezultat może w znacznym stopniu wpłynąć na przyszłe życie nawet wtedy, gdy zaledwie niewielka przyczyna będzie przeważająca;
- karma nigdy nie zniknie – przyczyny i rezultaty zawsze się ziszczą.
Karma jest najczęściej przeżywana na czterech obszarach życia. Dotyczy okresu, który ma miejsce po śmierci, a przed kolejnymi narodzinami. Może także objawić się w charakterystyce kolejnego otrzymanego ciała. Wynikiem czynów karmicznych mogą być okoliczności następnego odrodzenia, a także predyspozycje oraz upodobania.
Karma ma wpływ nie tylko na dobrostan jednostki. Jest też wyjaśnieniem powstania świata. Według buddyjskiej nauki nie istniej pierwsza przyczyna, która wyjaśniałaby narodziny ludzi i ziemi. Karma tłumaczy, że cały ciąg przyczyn i skutków jest nieskończony i nie ma swojego początku.
Hinduizm – czym jest karma?
Hinduizm jest religią, która posiada wiele odłamów i wyznań. Niektóre z nich wiążą karmę bezpośrednio z Bogiem, a inne traktują ją jako coś nieco bardziej niezależnego. Teksty związane z hinduizmem mówią o tym, że istnieją trzy formy karmy: nagromadzona, przynosząca ze sobą owoc oraz obecna. Te rodzaje karmy przenikają się i każda forma dotyczy każdej żyjącej istoty.
Według hinduistów zły czyn, może wymazać jedynie dobry uczynek. W takiej sytuacji, karma nie wróci do danego człowieka, przynosząc cierpienie. Dusza po śmierci może zostać zbawiona tylko w określonych sytuacjach, a dokładnie wtedy, gdy karma przynosząca owoc zostanie wyczerpana, aż do samego końca. Niektórzy badacze kultury uważają, że karma w pewnych kręgach może być pojmowana jako kara za poczynione zło. Osoby, które nie zdołają odpracować popełnionego przez siebie zła, będą odpracowywały karmę w następnym życiu. Celem osób wierzących jest więc wyzbycie się całej karmy – wtedy możliwe będzie zaprzestanie odradzania się po śmierci. Taki stan określany jest terminem „Moksza”.
Osoby, które zostały odsunięte od ortodoksyjnej społeczności nie podlegają prawu reinkarnacji. Nie dotyczy ich karma, a jest to przyczyną do braku możliwości odrodzenia się w kolejnej formie.