Boże Narodzenie to święta, które wiążą się z kultywowaniem wielu zwyczajów i tradycji. Śpiewanie kolęd, dzielenie się opłatkiem czy obdarowywanie bliskich podarunkami to tylko niektóre z nich. Polska jest krajem, który posiada wiele specyficznych zwyczajów, które są niespotykane w innych krajach Europy czy świata. Jakie są najważniejsze polskie tradycje, bez których trudno wyobrazić sobie Boże Narodzenie?
Sianko pod obrusem
Jezus narodził się w ubóstwie i biedzie. Sianko wkładane pod obrus przed kolacją wigilijną ma symbolizować stajenkę. Jest to zwyczaj, który posiada bogatą historię. W dawnych czasach cały kąt izby poświęcano na snopki siana. Ich umieszczenie w domostwie miało zapewnić domownikom urodzaj w nadchodzących miesiącach. Kolejnym powodem rozsypywania siana w domu było zapewnienie wygodnego miejsca duszom bliskich zmarłych.
Wypatrywanie pierwszej gwiazdki
Symbolem, który jest jednoznacznie kojarzony z narodzinami Chrystusa jest gwiazda betlejemska. Wizerunek gwiazdki umieszczany jest na czubku choinki, a pojawienie się pierwszej gwiazdy na niebie w wielu domach sygnalizuje, że należy zasiąść do kolacji wigilijnej. Niestety jest to tradycja, która w ostatnich dekadach staje się coraz mniej popularna. Większość rodzin rozpoczyna obchody świąt Bożego Narodzenia około godziny 17 – bez względu na to czy gwiazdka już się pojawiła, czy też nie.
Przygotowywanie dwunastu potraw
Już kilka dni przed świętami w polskich domach rozpoczyna się krzątanina skoncentrowana wokół przygotowywania wigilijnych potraw. Ich liczba, zgodnie z tradycją, powinna wynosić 12. Jest to nawiązanie do 12 apostołów, którzy towarzyszyli Zbawicielowi podczas ostatniej wieczerzy. Zwyczaj ten wiąże się też z koniecznością spróbowania każdego dania – w przeciwnym razie, daną osobę czeka pech w kolejnym roku. W każdym regionie na stołach pojawiają się nieco inne potrawy. Jednak z reguły nie brakuje pierogów, ryby po grecku, barszczu z uszkami, karpia oraz makowca.
Uczestnictwo w Pasterce
Pasterka jest mszą świętą, która odprawiana jest o godzinie 12:00 w dzień wigilii Bożego Narodzenia. Jest jedną z uroczystości, które należą do niezwykle ważnych dni w całym kalendarzu liturgicznym. Na tę liturgię chętnie przychodzą rodzice z dziećmi, dla których ciekawym przeżyciem jest śpiewanie kolęd i przebywanie w pobliżu tradycyjnie przygotowanej szopki. Pasterka ma nawiązywać do wytrwałości pasterzy, którzy z wiarą oczekiwali na narodziny Zbawiciela. Byli oni pierwszymi osobami, które złożyły hołd dzieciątku Jezus. Pasterka jest też ważna dlatego, że podczas niej rozpoczyna się nowy rok liturgiczny w Kościele Katolickim.
Wspólne śpiewanie kolęd
Śpiewanie kolęd i piosenek świątecznych jest ważnym elementem obchodów świąt Bożego Narodzenia w wielu domach. Pierwotnie jednak kolędy nie były utworami związanymi z narodzinami Jezusa. Wywodzą się one z tradycji ludowej i były pieśniami o tematyce religijnej, które wykonywano podczas obchodów nowego roku. Polskie kolędy zaczęły powstawać w XV wieku. Popularnie wykonywanych jest kilkaset różnych utworów. Jednak coraz częściej śpiewane są też nowoczesne tradycje świąteczne. Ciekawe jest też to, że nawet rodziny, które na co dzień nie kultywują wielu religijnych zwyczajów również śpiewają kolędy. Dzięki tej tradycji w domu gości radość i atmosfera bliskości.
Dzielenie się opłatkiem
Trudno wyobrazić sobie wigilijną wieczerzę, która rozpoczyna się bez uprzedniego podzielenia się opłatkiem. Tradycja ta związana jest z tym, że Jezus i jego uczniowie dzielili się chlebem. Po przeczytaniu fragmentu pisma świętego następuje chwila, podczas której domownicy składają sobie życzenia i łamią się opłatkiem. Ma to symbolizować jedność, przebaczenie i pokój. Dopiero kiedy wszyscy są zjednoczeni, zasiadają do stołu wigilijnego.
Choinka – najważniejszy element świątecznych dekoracji
Zwyczaj ubierania drzewka wywodzi się z Niemiec, ale został jednogłośnie przyjęty i przeniknął płynnie do polskiej tradycji. Jeszcze do niedawna choinkę przystrajano dopiero w dzień wigilii. Obecnie jednak w niektórych domach pojawia się ona nawet z kilkotygodniowym wyprzedzeniem. Bardzo często temu zwyczajowi towarzyszy własnoręczne wykonywanie ozdób choinkowych – w szczególności w domach, w których mieszkają dzieci.
Wolne miejsce przy stole wigilijnym
Pozostawianie wolnego miejsca przy stole sięga jeszcze czasów przedchrześcijańskich. Kiedyś uważano, że przesilenie zimowe wiąże się z przyjściem na ziemię zmarłych krewnych. To dla nich pozostawiano wolne miejsce na ławach i przy stołach. Nie siadano na pustych krzesłach, żeby nie usiąść na przebywającą tam duszę. Dodatkowo, zostawiano dla bliskich zmarłych jedzenie na stołach. Nakarmienie ich miało być prośbą o ochronę domowników. Później zwyczaj ten przerodził się w nieco inną formę. Puste nakrycie pozostawiano dla wędrowca, który mógłby zabłądzić zimowym wieczorem. Obecnie tradycja ta wiąże się przede wszystkim z postawą otwartości i zjednoczenia w dniu Bożego Narodzenia. Symbolizuje gościnność i gotowość do pomocy.