Święta wielkanocne są centralnym punktem roku liturgicznego. Zmartwychwstanie Jezusa to wydarzenie, które wiąże się ze zbawieniem ludzkości. Celebrowanie tej okazji wiąże się z przygotowywaniem wielu tradycyjnych potraw. Jaką mają one historię i symbolikę?
Baranek wielkanocny
Baranek wielkanocny symbolizuje bezpośrednio Chrystusa. Dodatkowo, w sposób pośredni, odnosi się do posłuszeństwa i ofiarności. Najczęściej wizerunek baranka jest powiązany z czerwoną kokardką. Barwa ta ma oznaczać to, że Jezusowi udało się pokonać śmierć oraz ludzkie grzechy. Baranek zajmował centralne miejsce na stole już wiele dekad temu. Jest symbolem przypominającym Dominikom o najważniejszej kwestii świąt.
Jajka faszerowane i pisanki
Jajko wykorzystywane jest do podzielenia się z bliskimi. Od tego zwyczaju rozpoczyna się uroczyste śniadanie. Niegdyś jajkiem dzielono się też ze zwierzętami – miało im zagwarantować zdrowie w nadchodzącym roku. Z kolei zakopanie skorupek w ziemi okolicznych pól miało na celu zapewnienie urodzajnych plonów. Z kolei kolory na pisankach również nie są pozbawione znaczenia. Czerwień to ochrona przed wszelką chorobą, zieleń – radość, fiolet – wdzięczność związana ze zmartwychwstaniem, a wzorki w postaci kwiatów odnoszą się do miłości.
Podstawowe produkty – chleb, sól i pieprz
Choć na stole wielkanocnym pojawia się coraz więcej nowych potraw, odbiegających od tradycyjnego świątecznego menu, wciąż nie może zabraknąć soli i chleba. Chleb jest ściśle związany z podstawowym produktem spożywczym, który ludzie jedli jeszcze w czasach życia Jezusa. Symbolizuje też ciało Chrystusa – na pamiątkę ustanowienia w Wielki Czwartek sakramentu eucharystii. Sól zgodnie z wierzeniami sprzed wielu dekad odpędza zło, symbolizuje prawdę oraz oczyszczenie (a także odpuszczenie grzechów)
Ćwikłą i chrzan
Chrzan doskonale komponuje się z wielkanocnymi wędlinami. Jest oznaką siły – jeszcze do niedawna wierzono, że należy zjeść choć odrobinę chrzanu żeby zapewnić sobie siłę na nadchodzące miesiące. Inne znaczenie wiąże się też z tym, że chrzan zapobiega nieszczęściom i ewentualnym kłótniom wśród domowników. Dlatego ważne jest zjedzenie go na początku świątecznego śniadania, aby kolejne dni mogły być spędzone w miłej atmosferze. Ćwikłę nieustannie umieszczamy w święconce, bo zgodnie z dawnymi wierzeniami wprowadza do domu spokój.
Mięso i szynka symbolem dobrobytu
Wędliny i kiełbasy zawsze trafiają do wielkanocnego koszyczka. Najczęściej są to produkty wieprzowe – kojarzone są bowiem z dostatkiem i dobrobytem. Okazja związana ze zmartwychwstaniem Jezusa wymaga umieszczenia na stole najlepszych dań dostępnych w danym domu. Mięsa mają symbolizować zdrowie, dostatek oraz płodność – nie powinno ich zabraknąć podczas wielkanocnego śniadania.
Babki i mazurki
Słodkie ciasta – w tym w szczególności mazurki i babki – są symbolem doskonałości i umiejętności. Wiążą się ze zdolnościami kulinarnymi gospodyni domu. Dodatkowo mają podkreślać wyjątkowość zakończenia czterdziestodniowego postu.
Czekoladowe zające
Czekoladowe zajączki często znajdują się w koszyczku ze święconką oraz na stole podczas śniadania. Są szczególnie lubiane przede wszystkim przez najmłodszych członków rodzin. Są one symbolem nadchodzącej wiosny, słońca i życia odradzającego się podczas nowej pory roku.
Bukszpan i bazie
Barankowi w święconce towarzyszy bukszpan. Jest też ważną ozdobą koszyka. Zieleń to kolor kojarzony z życiem wiecznym. Dlatego nie mogłoby go zabraknąć podczas świętowania zmartwychwstania Syna Bożego. Z kolei bazie to znak odnoszący się do nagrody w niebie, którą człowiek może otrzymać od Boga po śmierci za dobre życie, zgodne z przykazaniami.
Święconka jako polska tradycja
Zwyczaj święconki ma swoje korzenie jeszcze w czasach pogańskich. Żywność błogosławiono w Polsce już w XIV wieku po narodzeniu Chrystusa – jednak nie na terenie całego kraju, a jedynie w określonych regionach. Na zachodzie zwyczaj ten nie był znany – głównie dlatego, że tę część polski włączono do terytorium kraju dopiero po II wojnie światowej. Początkowo przed Wielkanocą pokarmy święcili jedynie szlachcice, którzy żyli dostatnie. Na przełomie lat 70. i 80. tradycja upowszechniła się w dużym stopniu i z czasem dotarła do wszystkich chrześcijańskich, polskich rodzin.
fot: Alexa / Pixabay