Opłatek jest jednym z symboli, bez których nie można wyobrazić sobie kolacji wigilijnej. Dzielenie się nim często wiąże się z przebaczeniem, pojednaniem i utrwaleniem przyjaznych stosunków – czy to rodzinnych, czy koleżeńskich. Dzięki tej tradycji, co roku osoby gromadzące się przy stole wigilijnym składają sobie życzenia, a później wspólnie świętują narodziny Chrystusa. A skąd pochodzi tradycja dzielenia się opłatkiem?
Historia tradycji dzielenia się opłatkiem
Obchody świąt Bożego Narodzenia pierwszy raz zostały opisane w IV wieku. W najwcześniejszych opisach nie pojawiają się wzmianki o dzieleniu się opłatkiem. Najprawdopodobniej jest to tradycja, która narodziła się w średniowiecznej Europie Środkowej. Nawiązuje ona do chleba ofiarnego, który był spożywany przez pierwszych chrześcijan podczas różnego rodzaju spotkań modlitewnych. Z biegiem czasu początkowo stosowane ziarna z kłosów pszenicznych przekształciły się w cienkie płytki chlebowe. To właśnie do nich nawiązuje forma dzisiejszych opłatków. W czasach średniowiecznych podobne płytki były rozdawane wszystkim członkom wspólnoty. Jedli je i dzielili się nimi wyrażając braterstwo i potwierdzając wspólną przynależność do danej społeczności chrześcijańskiej.
Opłatek w Polsce
Tradycja dzielenia się opłatkiem jest zakorzeniona i ugruntowana jedynie w polskiej społeczności chrześcijan. Jedynie nieliczne kraje położone w Europie Środkowej i Wschodniej znają ten zwyczaj, ale konsekwentnie utrzymują tradycję przy życiu jedynie Polacy. Wypiek opłatków początkowo należał jedynie do obowiązków zakonników. Z czasem mogli zająć się tym również organiści i inne osoby zaangażowane w życie Kościoła, a obecnie istnieje wiele świeckich przedsiębiorstw, które produkują opłatki na skalę masową.
Co ciekawe, jeszcze do niedawna niezwykle popularne było podawanie kolorowych opłatków zwierzętom. Miało to zapewnić trzodzie zdrowie, a gospodarzom zagwarantować m.in większą ilość mleka. Również ten aspekt jest interpretowany symbolicznie – oznacza, że ludzie chcą uwidocznić nie tylko przyjaźń między sobą, ale także podkreślić pokojowe nastawienie w stosunku do wszystkich innych istot żyjących.
Symbolika opłatka
W tradycji dzielenia się opłatkiem niezwykle ważne jest to, aby zwyczaj ten był realizowany przed rozpoczęciem kolacji wigilijnej .Może być wtedy znakiem chęci wspólnego, pokojowego i przyjaznego przeżywania narodzin Chrystusa. Często pomijanym aspektem jest też to, że chleb ma symbolizować dążenie człowieka do bycia dobrym jak chleb i skorym do dzielenia się z bliźnimi.