Chanuka jest świętem żydowskim, czasem określanym jako „święto świateł”. Jego istotą jest uczczenie poświęcenia Świątyni Jerozolimskiej. Zwyczaje związane z tą okazją mają duże znaczenie religijne dla Żydów. Dodatkowo, warto znać wpływ Chanuki na ogólny rozwój kultury. Jaka jest historia tego święta i jakie obrzędy są najbardziej charakterystyczne?
Chanuka – geneza święta
Chanuka to święto upamiętniające poświęcenie Świątyni Jerozolimskiej. Kiedy Machabeusze odzyskali Świątynie, nastąpił cud, który jest niezwykle ważnym wydarzeniem w kulturze Żydowskiej. Historia zawarta w Księgach Machabejskich mówi o tym, że obchody święcenia ołtarza trwały aż 8 dni. Składano ofiary poświadczające uwielbienie Boga, a także pojednanie ze Stwórcą. W świątynnej menorze paliła się niewielka ilość koszernej oliwy. Nie zgasła przez całe 8 dni, a jest to czas, który umożliwia wytworzenie nowej oliwy. Na pamiątkę tego cudu, w Chanukę zapala się właśnie 8 świec w specjalnym świeczniku zwanym chanukiją. Wydarzenie to co roku jest świętowane w żydowskich domach i wiąże się z wieloma tradycyjnymi zwyczajami.
Chanukowe rytuały i zwyczaje
Chanuka wiąże się z rytuałami, które są okazją nie tylko do zgłębiania wiary, ale również do wzmocnienia relacji rodzinnych. Tradycją jest m.in przygotowywanie pączków (sufganijot). W środku są nadziane konfiturą – najlepiej domową – a po ich przygotowaniu są posypywane cukrem. Jedną z tradycyjnych chanukowych potraw są również placki ziemniaczane (latkes). Wspólnym elementem tych dwóch dań jest przygotowywanie ich w głębokim oleju. Jest to powiązanie kulinarne z oliwą palącą się przez 8 dni podczas obchodów święcenia ołtarza w Jerozolimie.
Chanukę obchodzi się w czasie podobnym do chrześcijańskiego Bożego Narodzenia. Z tego powodu, istnieje też tradycja przygotowywania dla siebie upominków. Ma ona źródło w obdarowywaniu najmłodszych członków rodziny monetami, w ramach nagradzania zaangażowania w studiowaniu Tory. Tradycyjną aktywnością jest też rodzinne granie w drejdl. Jest to charakterystyczna rozrywka, która lubiana jest w szczególności przez żydowskie dzieci.
Istnieją też typowo religijne zwyczaje. Szczególnie lubiane są pieśni o tematyce chanukowej. Żydzi powinni też w tym okresie odmawiać odpowiednie błogosławieństwa i radować się, myśląc o swojej relacji z Bogiem.
Chanuka świętem świateł
Olej palący się przez 8 dni i 8 nocy sprawił, że to właśnie światło stało się najważniejszym symbolem Chanuki. Upamiętnieniem tego wydarzenia jest coroczne zapalanie oliwy lub świeczek na specjalnej, Chanukowej Menorze, tzw. chanukiji. A czym w ogóle jest chanukowa menora? Jest to świecznik posiadający 8 ramion, na których można umieścić świeczki lub oliwę. Oprócz tego, znajduje się na nim jedno dodatkowe ramię, na którym ustawiany jest szamasz.
Szamasz to swego rodzaju dodatkowa świeca, która ułatwia proces rozpalania ognia na pozostałych ramionach świecznika. Mimo tego, że jest on jedynie pomocniczy – nie należy go gasić. Świece ustawiane są w linii prostej, na tej samej wysokości. Coraz częściej pojawiają się też elektroniczne świeczniki. Jednak z teologicznego punktu widzenia uznaje się, że nie mogą być one używane w celu spełnienia micwy.
Podczas Chanuki, świecznik powinien zostać umieszczony w miejscu zamieszkania. W przypadku spędzania święta poza domem – menorę należy postawić w miejscu noclegu. Jeśli istnieją jakiekolwiek przeciwwskazania do ustawienia menory – np. w akademiku czy pokoju hotelowym – powinno się skontaktować z rabinem i zasięgnąć rady. Światła należy zapalać każdej nocy – pierwszy raz powinien nastąpić przed zachodem słońca.
Najważniejszym element świętowania jest jednak podziękowanie Bogu przed zapaleniem menory. Należy wypowiedzieć określone modlitwy, które w swojej treści zawierają trzy błogosławieństwa mówiące o cudzie praojców, miłosierdziu Boga oraz o dobrodziejstwu niezwykle ważnych przykazań Bożych.