Święta Bożego Narodzenia to wyjątkowy czas, który jest uroczyście celebrowany w wielu domach na całym świecie. Wieczór wigilijny jest wyczekiwanym grudniowym momentem, spędzanym w gronie najbliższych. Ze świętem tym związane są nieodłącznie pewne tradycje, które wywodzą się nie tylko z typowo chrześcijańskich obrzędów, ale również z praktyk Słowian żyjących na terenie europy środkowej. Jaki tradycje bożonarodzeniowe są nieustannie pielęgnowane i ciężko wyobrazić sobie święta bez nich?
Dzielenie się opłatkiem
Dzielenie się opłatkiem jest jednym z centralnych elementów kolacji wigilijnej w praktycznie każdym polskim domu. Warto wiedzieć, że zwyczaj ten jest charakterystyczny jedynie dla Polski i Litwy. Czynności tej towarzyszy składanie życzeń swoim najbliższym, okazywanie otwartości i akceptacji podczas tego wyjątkowego dnia. Jest to tradycja, która kształtowała się od wieków czerpiąc zarówno z historii chrześcijańskiej, jak i z pogańskich wierzeń Słowian.
Wigilijne drzewko – choinka
Ubieranie choinki to tradycja, która ma nietypowe źródło. Pochodzi z Niemiec, a w Polsce przyjęła się stosunkowo późno – dopiero w XVIII wieku. Ma ona silne nawiązanie do biblijnej historii Adama i Ewy. Symbolizuje bowiem drzewo poznania dobra i zła. Uważa się też, że zadaniem choinki jest ochrona domu i przebywających w nim mieszkańców przed złymi mocami. Podobnie jak w przypadku zwyczaju łamania się opłatkiem, również ubieranie choinki jest efektem przenikania się pogańskich i chrześcijańskich zwyczajów.
Świąteczne kolędowanie
Ciężko wyobrazić sobie święta Bożego Narodzenia bez wspólnego kolędowania. Może być ono częścią kolacji wigilijnej lub elementem praktykowanym podczas świątecznych nabożeństw. Samo słowo „kolęda” wywodzi się od noworocznego zwyczaju obchodzenia kalendy. Podczas niej składano życzenia, obdarowywano się prezentami, a towarzyszyła temu wyjątkowo radosna atmosfera. Zwyczaj ten nie był związany z kulturą chrześcijan – kościół go zniósł, ale pobożne pieśni nadal towarzyszyły obchodom grudniowych świąt. Najstarszą kolędą świata jest „Cicha Noc”, znana w wielu krajach na całym świecie.
Jasełka – świąteczne przedstawienie
Jasełka są co roku przygotowywane w praktycznie każdej szkole. Często można też obejrzeć ich różnorodne formy w wielu kościołach. Są to przedstawienia, które opowiadają historię narodzin Jezusa. Pochodzą z XIII wieku, a zostały zapoczątkowane przez św. Franciszka. Początkowo wiązały się jedynie z wystawianiem figur, które imitowały szopkę. Z czasem jednak przekształciły się w spektakularne widowiska kreowane przez aktorów, które zaskarbiły sobie serca publiczności.
Obdarowywanie się prezentami
W praktycznie każdym regionie świata Boże Narodzenie kojarzone jest z obdarowywaniem się prezentami. Zwyczaj ten jest nawiązaniem do darów, które Trzej Królowie przywieźli Jezusowi. Postać świętego Mikołaja z kolei pochodzi z anglosaskiego kręgu kulturowego. I choć niewiele ma wspólnego z chrześcijaństwem, przyjęła się w wielu regionach świata. W Polsce prezenty przynoszone są nie tylko przez św. Mikołaja, ale również przez Gwiazdora, Aniołki, a na Górnym Śląsku – Dzieciątko. Ciekawostką jest też to, że krasnoludki przynoszą prezenty dzieciom mieszkającym na Płaskowyżu Tarnogrodzkim.
Przygotowywanie 12 potraw
Liczba 12 potraw nawiązuje do 12 apostołów, którzy zjedli z Jezusem ostatnią wieczerzę. Dania podawane podczas wigilii różnią się w zależności od regionu. Obecnie coraz większa jest w naszym społeczeństwie świadomość dotycząca niemarnowania jedzenia – w związku z tym z reguły wliczane są też ciasta oraz dodatki, takie jak masło, sól z pieprzem czy chleb.
Pozostawienie pustego nakrycia na stole wigilijnym
Pozostawienie pustego nakrycia na stole wigilijnym nawiązuje bezpośrednio do pogańskich obchodów święta zmarłych. Wierzono, że bliscy zmarli odwiedzają swoje domu podczas wieczerzy wigilijnej. Zgodnie z przesądem – przybierali oni formę zwierzęcia lub zagubionego wędrowca. To właśnie dla nich zostawiano dodatkowe nakrycie. Dziś częściej nakrycie ma symbolizować niespodziewanego wędrowca, którego ugościmy w swoim domu.